Służby i organy ścigania złożyły ponad 2 miliony zapytań o dane telekomunikacyjne w 2014 roku

W 2014 roku służby, sądy i prokuratury złożyły łącznie 2 177 916 zapytań o dane telekomunikacyjne. Jednak w związku z brakiem spójnej metodologii liczenia, liczby te nie pozwalają na wyciąganie jakichkolwiek wniosków na temat skali i celów wykorzystywania danych telekomunikacyjnych przez służby i organy ścigania.

Liczby, które od kilku lat zbiera od operatorów Urząd Komunikacji Elektronicznej, a niezależnie udostępniają je służby i organy ścigania, nie oddają rzeczywistej skali zapytań o dane telekomunikacyjne. Stało się to tym bardziej oczywiste po tym, jak rok temu służby przyznały się do o wiele większej liczby zapytań niż operatorzy. Ważniejszymi problemami są jednak złe, łamiące europejskie gwarancje ochrony praw człowieka przepisy oraz brak niezależnej kontroli nad działaniami służb, a co za tym idzie nieograniczony dostęp do danych. Statystyki dotyczące liczby zapytań służb o dane telekomunikacyjne co roku są zaskakujące. Od 2009 roku rosły od miliona do ponad dwóch, gdy nagle w 2012 roku UKE odnotował 5-procentowy spadek. Tej informacji nie potwierdziły jednak dane pozyskane przez Fundację Panoptykon bezpośrednio od służb, według których liczba zapytań wzrosła aż o 10%. W 2014 roku nastąpił powrót do poprzedniego trendu i – zarówno według UKE, jak i służ – liczba zapytań wzrosła. Na tym jednak kończy się zgodność. Dane Urzędu Komunikacji Elektronicznej uzyskane od operatorów telekomunikacyjnych mówią o łacznie 2.18 miliona zapytań. Same służby i organy ścigania – z wyłączeniem sądów i prokuratur, a także Służby Kontrwywiadu Wojskowego, która konsekwentnie unika odpowiedzi na pytania w tym zakresie oraz Służby Celnej, która nie dosłała danych za 2014 roku – przyznają się do wysłania łącznie ponad 2.35 miliona zapytań. Z samych liczb można wnioskować jedynie, że zapytań jest dużo, a sposób ich liczenia i raportowania jest daleki od doskonałości. Z uzyskanych danych wyłania się jednak ciekawy obraz proporcji rodzajów zapytań, które policja i inne służby kierowały do operatorów. Konkretnie chodzi o dane abonencie, billingi i geolokalizację. W kategorii „inne” kryją się przede wszystkim zapytania o numery IP. W kwietniu 2014 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał za niezgodną z unijnym prawem obowiązującą od 2006 roku, tzw. dyrektywę retencyjną, na mocy której w Polsce nałożono na operatorów telekomunikacyjnych obowiązek gromadzenia danych i udostępniania ich na żądanie policji i innych służ. Ten wyrok nie wpływa na obowiązywanie polskich przepisów, ale wskazuje kierunku, w jakich należy je zmienić. W szczególności potrzeby jest niezależny mechanizm nadzrou nad działaniami służb. Szerokie uprawnienia przy jednoczesnym braku kontroli nad działaniami służb powodują, że dochodzi do wielu nadużyć. Dane telekomunikacyjne są wykorzystywane nie tylko do zwalczania poważnej przestępczości, ale także w celach prewencyjnych. Może się to jednak zmienić dzięki wyrokowi Trybunały Konstytucyjnego z lipca 2014 roku, który dał ustawodawcy 18 miesięcy na zmianę przepisów. Niestety, propozycji nowych przepisów jeszcze nie ma.

Źródło: Panoptykon